NOWOTWÓR – CO TO JEST I JAK Z TYM WALCZYĆ?

Nowotwór złośliwy, rak. Najbardziej przerażająca diagnoza, którą można usłyszeć w odniesieniu do swojego Dziecka. Często pada pytanie, czym tak naprawdę jest nowotwór złośliwy?

POWIKŁANIA PO CHEMIOTERAPII

CHEMIOTERAPIĄ nazywamy grupę leków podawanych dożylnie (w większości przypadków) lub doustnie, które mają na celu zniszczenie nowotworu. Jedna kuracja chemioterapii trwa od jednego do kilku dni. Podajemy wiele kuracji w odstępach zazwyczaj trzytygodniowych licząc od pierwszego dnia kuracji (w przypadku niektórych chemioterapii odstępy mogą być dłuższe: cztero- lub sześciotygodniowe). Całe leczenie trwa wiele miesięcy, a nawet lat (najczęściej 8-24 m-cy).

Niestety chemioterapia niszczy nie tylko komórki nowotworowe, ale także szybko dzielące się prawidłowe komórki organizmu. Należą do nich:

1. komórki mieszków włosowych – efektem ich uszkodzenia jest wypadanie włosów. Jest to zjawisko przejściowe. Włosy odrastają około 3 miesięcy po zaprzestaniu podawania chemioterapii.

2. komórki nabłonka przewodu pokarmowego – objawia się to różnymi stanami zapalnymi przewodu pokarmowego, powstawaniem nadżerek oraz owrzodzeń, biegunką. Zmiany takie mogą powstawać na całej długości przewodu pokarmowego: począwszy od jamy ustnej, a skończywszy na odbycie.

3. komórki szpiku kostnego produkujące komórki krwi czyli:

a) krwinki białe (leukocyty, WBC) – odpowiadają za odporność organizmu. Gdy jest ich mało (leukopenia) dziecko jest bardziej podatne na różnego rodzaju infekcje (gorączka!!!) i przechodzi je znacznie ciężej niż zdrowe dzieci.

b) krwinki czerwone (erytrocyty, RBC) – odpowiadają za ogólną „żywotność” dziecka. Ich niedobór (anemia,  niedokrwistość) może powodować, że dziecko jest blade, apatyczne, senne, nie ma na nic siły, skarży się na bóle głowy.

c) płytki krwi (trombocyty, PLT)- ogólnie rzecz biorąc odpowiadają za krzepnięcie krwi. Gdy jest ich mało  (trombocytopenia, małopłytkowość) na skórze mogą pojawiać się wybroczyny (małe czerwone kropeczki) i siniaki,  rzadziej krwawienie ze śluzówek jamy ustnej lub nosa, krwiomocz oraz krwawienie z przewodu pokarmowego (objawy: czarne stolce lub z domieszką krwi, fusowate lub krwiste wymioty).

Powyższe objawy nazywamy „powikłaniami po chemioterapii”. Przeważnie występują one między piątym a dziesiątym dniem po zakończeniu kuracji, ale zdarza się, że rozpoczynają się zaraz po kuracji. Jeśli nie zostaną wychwycone w odpowiednim czasie, mogą mieć bardzo dramatyczny przebieg. Dlatego tak ważna jest obserwacja dziecka i zgłaszanie wszystkich niepokojących objawów lekarzowi, aby można było jak najszybciej wprowadzić odpowiednie leczenie (antybiotyki, preparaty krwiopochodne: masa erytrocytarna, masa płytkowa, osocze). Gdy takie objawy zauważycie w domu ZAWSZE NALEŻY WYKONAĆ MORFOLOGIĘ KRWI I SKONTAKTOWAĆ SIĘ TELEFONICZNIE Z KLINIKĄ ONKOLOGII IP CZD. (na każdym wypisie podane są numery kontaktowe).

W trakcie chemioterapii należy pamiętać, aby:

1. Kąpać dziecko (lub przynajmniej myć w całości, jeśli dziecko jest leżące) dwa razy dziennie oraz codziennie zmieniać bieliznę osobistą i pościel – leki wydalane są między innymi przez skórę i mogą powodować różnego rodzaju niepożądane odczyny skórne. Rodzice także powinni dbać codziennie o higienę osobistą, ponieważ stanowią potencjalne źródło bakterii dla ich dziecka oraz dlatego, że codzienna toaleta w znacznym stopniu pozwala wszystkim lżej znosić trudy przebywania na Oddziale. W związku z powyższym, na sali z dzieckiem może przebywać tylko jedna osoba.

2. Dbać o higienę jamy ustnej – myć zęby trzy razy dziennie miękką szczoteczką (w przypadku stanu zapalnego jamy ustnej należy zastąpić szczoteczkę i pastę do mycia zębów gazikiem i antyseptycznymi płynami typu Tantum Verde lub innymi zaleconymi przez lekarza).

3. Dbać, aby dziecko wypróżniało się codziennie (część leków jest usuwana z organizmu wraz z kałem), aby zapobiec zaleganiu mas kałowych w przewodzie pokarmowym. Jeśli dziecko ma zaparcia, należy zgłosić to lekarzowi (zaleci odpowiednią dietę, leki, czopek glicerynowy lub lewatywę).

4. Prowadzić bilans płynów (jeżeli lekarz lub pielęgniarka zleci) tzn. zapisywać ile dziecko pije (przeciętna szklanka lub kubek ma 200 ml) i ile siusia ( w mililitrach – należy mierzyć ilość moczu specjalnymi miarkami lub ważyć pieluchy – należy zapytać panie pielęgniarki lub panie opiekunki, gdzie takie miarki można znaleźć i jak się nimi posługiwać, a także jak posługiwać się wagą). Bilans prowadzimy co 6 godzin (godz: 6-12, 12-18, 18-24, 24-6) lub co 12 godzin (godz: 6-18, 18-24) – w zależności od zaleceń lekarza prowadzącego.

Jeżeli dziecko niewiele siusia, należy zgłosić ten fakt pielęgniarce lub lekarzowi.

Należy zwrócić też uwagę, czy dziecko nie ma obrzęków na twarzy lub nogach.

5. Obserwować dziecko w trakcie i po podaniu leków. Należy obserwować, czy podczas podawania leku lub po zakończeniu wlewu, na skórze dziecka nie pojawia się wysypka, plamy, zaczerwienienie lub swędzenie, czy nie pojawia się uczucie duszności, czy dziecko nie puchnie, nie jest senne lub czy nie ma gorączki (mogą to być objawy uczulenia na dany lek).

6. Nie zmuszać dziecka do jedzenia i picia. W trakcie chemioterapii najczęstszym objawem ubocznym są nudności i wymioty. Dziecko będzie otrzymywało dożylnie leki przeciwwymiotne w trzech dawkach dziennie, ale nie zawsze będą one znosiły te objawy całkowicie. Dlatego nie należy zmuszać dziecka do jedzenia, raczej podawać mu to, na co ma ochotę – często i w małych ilościach (najlepiej pokarmy stałe z ograniczeniem tłuszczu). Napoje powinny być chłodne, podawane w małych porcjach i często ( najlepiej niegazowana woda).

7. Dbać o odpowiednią wysokokaloryczną i wysokobiałkową dietę (o szczegóły należy zapytać lekarza prowadzącego lub panią dietetyczkę). Jeśli dziecko niewiele je lub pije, to także należy zgłosić to lekarzowi prowadzącemu – zaleci kroplówki (w trakcie powikłań także żywienie pozajelitowe lub specjalne preparaty dodawane do posiłków lub poprawiające apetyt). Jeśli dziecko w trakcie chemioterapii nie chce dużo jeść, nie zmuszaj go „na siłę”- najczęściej po powrocie do domu apetyt się poprawia. Jeśli to nie nastąpi, zadzwoń do Kliniki i zgłoś to lekarzowi.

8. Jeżeli dziecko przyjmuje jakieś leki na stałe lub jeśli ktoś zaproponuje Wam jakieś leki lub zioła – koniecznie zapytaj swojego lekarza, czy możesz je podawać dziecku. PAMIĘTAJ! Nie wolno podawać dziecku leków o tzw. działaniu immunostymulujacym (tzn. wspomagającym układ odpornościowy) oraz ziół – mogą one oddziaływać z „chemioterapią” i spowodować groźne dla życia objawy uboczne i powikłania.

9. Należy ściśle przestrzegać Regulaminu Oddziału – został skonstruowany tak, aby chronić Wasze dzieci przed kontaktem ze zbyt dużą liczbą osób odwiedzających (i co za tym idzie przed potencjalnymi infekcjami itp.) oraz ułatwiać współpracę pomiędzy Wami i personelem oddziału.

 

RADIOTERAPIA

Inną metodą, którą stosuje się na pewnym etapie leczenia w przypadku części nowotworów jest RADIOTERAPIA.

Najczęściej spotykane objawy uboczne radioterapii to tzw. ODCZYNY POPROMIENNE. Odczyn popromienny jest to reakcja prawidłowych tkanek na napromienianie.

Wyróżniamy następujące odczyny popromienne:

  • Wczesne – w trakcie radioterapii lub bezpośrednio po jej zakończeniu.
  • Późne – pojawiające się ponad 6 miesięcy po zakończeniu radioterapii.
  • Miejscowe – zmiany zapalne w obrębie napromienianych tkanek, które zazwyczaj ustępują po kilku tygodniach, ale często wymagają leczenia.
  • Ogólne – obniżenie samopoczucia, osłabienie, senność, brak apetytu, nudności, wymioty, zmiany w morfologii krwi: leukopenia, trombocytopenia, niedokrwistość.

Aby zminimalizować ryzyko i nasilenie wyżej wymienionych objawów należy przestrzegać poniższych zaleceń:

Skóry napromienianej nie należy:

  • Myć (nawet samą wodą)
  • Używać na jej obszarze preparatów do pielęgnacji skóry aż do momentu ustąpienia wczesnych reakcji popromiennych, czyli przez około 3 tygodnie
  • Golić
  • Nagrzewać (termofory, poduszki elektryczne)
  • Schładzać (zimne kompresy)
     

Natomiast należy:

  • Chronić skórę przed urazami, słońcem, wiatrem, mrozem
  • W razie zaczerwienienia (rumień) i złuszczania stosować zasypkę Alantan
  • W przypadku zaostrzenia rumienia lub sączenia na powierzchni skóry koniecznie należy zgłosić to lekarzowi!

Jeżeli w obszarze napromieniania znajdują się śluzówki jamy ustnej, gardła i krtani może w ich obrębie pojawić się: zaczerwienienie, obrzęk, włóknikowy nalot, suchość, ból w jamie ustnej, zaburzenia smaku.

Dlatego bardzo ważne jest:

  • Dbanie o higienę jamy ustnej (podobnie jak w przypadku chemioterapii).
  • Unikanie pokarmów zimnych, gorących, kwaśnych, ostrych, drażniących śluzówki.
  • W przypadku dużych trudności w połykaniu – dieta płynna lub półpłynna.
  • W razie dużej suchości lub nalotów w jamie ustnej, stosowanie mieszanek do płukania lub pędzlowania, które zaleci lekarzem prowadzący
  • W przypadku napromieniania na jamę brzuszną może dojść do uszkodzenia nabłonka jelitowego, co może prowadzić do: zaburzeń trawienia, nudności, wymiotów, biegunki.

 

Aby uniknąć lub złagodzić te objawy należy:

Stosować dietę bezglutenową i bezmleczną – dokładnie, jakie pokarmy można jeść, a jakich nie, powie Ci lekarz prowadzący lub pani dietetyczka. Dietę taką należy stosować przez cały okres napromieniania i 3 miesiące od jej zakończenia (w 4 miesiącu można wprowadzać pokarmy zawierające gluten, w piątym produkty mleczne)

PAMIĘTAJ!!! ZAWSZE GDY ZAUWAŻYSZ OBJAWY NIEPOKOJĄCE LUB MASZ JAKIEKOLWIEK WĄTPLIWOŚCI MUSISZ SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z KLINIKĄ ONKOLOGII!!!